Россия  үрдүнэн сыл аайы ахсынньы 9 күнүгэр Аҕа дойду Геройдарын күнэ бэлиэтэнэр.

Бу бэлиэ күҥҥэ аналлаах “Геройдар килбиэннээх суоллара» диэн  Мындааба орто оскуолатын орто сүһүөх оҕолоругар библиотечнай уруок ыытылынна.

   Уус-Алдан улууһа Саха сиригэр саамай элбэх- 8 герой дьонноох улууһунан биллэр. Гражданскай, Аҕа дойду Улуу сэриитин, дьоллоох олоҕу тутуу, үлэ геройдара бары Өлүөнэ өрүс илин эҥэрин биир кырдьаҕас улууһун ытык сириттэн үүнэн-үөскээн, силигилээн-сириэдийэн тахсыбыттара. 

Гаврил Васильевич Егоров - Бартыһаан Дьөгүөрэп- гражданскай сэрии геройа, культармеец. Кини 1879 сыллаахха 1 Байа5антай нэһилиэгэр быстар дьадаҥы кэргэнтэн төрөөбүтэ. Гражданскай сэриигэ сылдьан бойобуой үтүөлэрин иһин Кыһыл Знамя орденынан наҕараадаламмыта. Сэрии кэнниттэн күүһүн-күдэҕин барытын норуот үөрэҕириитигэр биэрбитэ. Уус-Алдан, Таатта, Нам, Кэбээйи сирдэригэр 20-ттэн тахса оскуоланы, балыыһаны көҕүлээн, салайан туттарбыта. 

Владимир Денисович Лонгинов- 1919 сыл балаҕан ыйын 2 күнүгэр Тандаҕа төрөөбүтэ. Кини кыһыл знамялаах, Суворов уонна Богдан Хмельницкэй орденнардаах Площренскай 722-с полкатыгар сулууспалаабыта. 1943 сыл сэтинньи 18 күнүгэр Владимир Лонгинов Украинаны босхолуур иһин кыргыһыыга хорсуннук сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ, Черкасскай уобалас Каневскай оройуонун Пшеничники дэриэбинэҕэ быраатскай могилаҕа көмүллэн сытар. Кини бу кыргыһыыга 80 фашиһы кыдыйбыта. Кинини 47-с армия байыаннай сэбиэтэ  Ийэ дойду үрдүк наҕараадатыгар –Советскай Союз Геройугар түһэрбитэ».   Ити кэнниттэн 23 сыл буолан баран, 1966 сыллаахха Кыым хаһыакка Лонгиновка Советскай Союз геройун аата иҥэриллибитин туһунан ССРС Верховнай Советын Президиумун 1943 сыл алтынньы 25 күнүнээҕи ыйааҕа бэчээттэммитэ. Онон бу үрдүк наҕараада туһунан Саха сиригэр сүүрбэччэ сыл биллибэккэ сылдьыбыт эбит.

Михаил Михайлович Стрекаловскай 1914 сыллаахха олунньу 4 күнүгэр Уус-Алдан оройуонун уруккута 1 Өспөх нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1942 сыл олунньу 25 күнүгэр Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр ыҥырыллыбыт. 1945 сыл алтынньытыгар диэри сулууспалаабыт. Сэриигэ сылдьыбыт сирдэрэ манныктар: Орел куорат (Курскай тоҕой),  Барановичи (Белоруссия), Осиповичи (Белоруссия). Шара, Буг, Нарев өрүстэри туораабыта. Барыта 90 сууккаҕа кимэн киириигэ, 18 утары атаакаҕа сылдьыбыта. Сэрии устата 5 төгүл араанньы буолбута.

    Наҕараадалара: Бойобуой Кыһыл знамя ордена,  Аҕа дойду сэриитин 1 степеннээх уордьана, «Германияны кыайыы иһин» мэтээл,  «Варшаваны босхолооһун иһин мэтээл»,  «Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии 1941-1945 сс килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээл, И.В.Сталинтан Махтал сурук.  Киниэхэ өлбүтүн кэннэ ССКП обкома икки төгүл, Саха Республикатын Правительствота 2 төгүл, кэнники Президент М.Е.Николаев, улууспут салалтата, биир дойдулаахпыт, историческай наука кандидата Дмитрий Дмитриевич Петров туруорсууларынан Российскай Федерация Президенэ Борис Николаевич Ельцин 1996 сыл кулун тутар 27 күнүнээҕи ыйааҕынан Улуу сэриигэ эр санаатын, геройдуу быһыытын иһин Россия Геройун үрдүк ааты сахаттан бастакынан иҥэрбиттэрэ. 

    Данил Гаврильевич Бурцев- Хоро нэһилиэгэр 1899 сыллаахха төрөөбүтэ. 1933-1959 сс. барыта 14 сыл устата Хоро, Түүлээх нэһилиэктэригэр үлэһиттэр депутаттарын Советын председателинэн быыбарданан үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Ити  иһигэр ордук уһулуччу 1933-1938 сыллардаахха нэһилиэк советын председателинэн үлэлээбит сылларыгар норуот хаһаайыстыбатын сайыннарыы государственнай былааннарын Хоро нэһилиэгэ кыайыылаахтык толорбутун иһин хас да төгүллээх правительственнай наҕараадалары, бириэмийэлэри, махталлары ылаттаабыт. Ол иһигэр оройуонугар биир бастакынан велосипедынан бириэмийэлэммит. 1935 сыллаахха колхозтары бөҕөргөтүүгэ , колхозтаахтар  олохторун таһымын үрдэтиигэ ситиһиилээх үлэтин иһин Михаил Калинин илии баттааһынаах Үлэ геройа диэн грамотанан наҕараадаламмыта.

Елизавета Ивановна Бурцева 1913 сыллаахха Курбуһах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1938 сыллаахха 18 сааһын туолаат колхозка ыанньыксыт буолбута. Итинтэн ыла 27 сыл устата сүөһү көрүүтүгэр үлэлээбитэ. кини бастаан ыанньыксыттаабыт сылларыгар биирдии ынаҕыттан ортотунан 453 килограмм үүтү ыабыта. Кэлин үүт ыамын үрдэтэн испитэ. Ол курдук 1941сыллаахха биир ынахтан ортотунан 731 килограмм үүтү ыабыта. 1953 сыллаахха тупсарыллыбыт боруода бургунастарыттан ортотунан 1336 килограмм үүтү ылбыта. Маны таһынан кини 24 сыл устатыгар 264 ына5ы көрбүтүттэн  258  ньирэйи төрөтөн, 257 ньирэйи төрөлкөйдүк иитэн колхоһугар туттарбыта. Дьэ бу бэйэни харыстаммакка дьаныардаахтык үлэлээһин килбиэннээх түмүгэ этэ.  Сүөһү иитиититтэн ылыллар бородууксуйаны үрдэтиигэ уһулуччулаах ситиһиилэрин иһин ССРС Верховнай сэбиэтин Президиума 1957 сыл алтынньы 1 күнүнээҕи ыйааҕынан Ленин орденын уонна Серп и молот кыһыл көмүс мэтээли туттаран туран саха дьахталларыттан бастакынан Социалистическай үлэ геройун аата иҥэриллибитэ.

Николай Дмитриевич Бурнашев-кыра эрдэҕиттэн үлэ үөһүгэр сылдьыбыта.  сайынын от охсооччунан, кыһынын кадровай булчутунан сылдьыбыта. Улуус бастыҥ булчута буолбута, онтон армия кэккэтигэр ыҥырыллан, Дальнай Востокка пограничнай чааска сулууспалаабыта. Онно сылдьан булчута өтөн “Туйгун пограничник»,  “Бэргэн ытааччы”  значогун бастакы наҕараада оҥостон түөһүгэр кэппитэ. Аармыйаттан кэлээт трактористар курстарыгар үөрэнэн 18 сыл  тракториһынан үлэлээбитэ. ДТ-24, МТЗ-50, Т-40, МТЗ-82, ДТ-75 трактордарга колхозка, совхозка үгүс көлөһүнүн тохпута.  Улууска 9 төгүл бастаабыт үрдүк үүнүү звенотун салайааччыта. Күүстээх үлэ түмүгэр Курбуһахтан эти-үүтү ылыыны лаппа улаатыннарбыта.  Үрдүк үүнүүнү ыларга звено дьоно бука бары биир киһи курдук кыһанан үлэлээбиттэрэ. Ол курдук бастатан туран сири кичэйэн таҥастыыллара, кыһынын ноһуому бааһынаҕа киллэрэллэрэ, сайын уу ыстараллара, бүтэйдииллэрэ.   Сыралаах үлэтэ сыаналанан, 1978 с  Үлэ албан аата орден 3-с степеннээх, 1984 с - 2-с степеннээх, 1990 сыллаахха-1 степеннээх уордьаннарынан на5араадаламмыта. Курбуһах нэһилиэгин уонна улуус бочуоттаах олохтооҕо буолбута. Звено чилиэннэрэ Москвич, Запорожец, үс мотоцикл фондатынан  наҕараадаламмыттара.

Анастасия Семеновна Копырина  1 Лөгөй нэһилиэгэр 1930 сыллаахха олунньу 15 күнүгэр төрөөбүтэ. 14 сааһыттан Партизан Заболоцкай аатынан колхозка, кэлин совхозка ыанньыксытынан үлэлээбитэ. 1952 сыллаахха ньирэйи арааран төлөһүтүүгэ бачыым көтөхпүтэ.  1963 сыллаахха совхоз хаалыылаах учаастагар мөлтөх туруктаах ньирэйдэри көрөн, сыл иһигэр  40 ньирэй сууккатааҕы эбиллиитэ 700 грамм буоларын ситиспитэ. Онтон үүтэ суох ынахтары ылан, икки сыл иһигэр хас биирдиилэриттэн 1862 кг үүтү ыан оройуоҥҥа биллибитэ.Дьаныардаах үлэтин иһин Анастасия Семеновна ССРС Верховнай Советын Президиумун  1966 сыл кулун тутар  22 күнүнээҕи ыйааҕынан “Бочуот Знага»  орденынан наҕараадаланар. 1967 сыллаахха бастакы төрүөх бургунастартан 1913 кг, оттон үс сылынан  3239 кг ыан чемпион ыанньыксыт аатын ылбыта. Чулуу ыанньыксыт 1971 с. Ленин орденынан наҕраадаламмыта. Онтон  ССРС Верховнай Советын Президиумун 1973 сыл балаҕан ыйын  6 күнүнээҕи ыйааҕынан сүөһүттэн бородууксуйаны ылыыга уһулуччу үрдүк көрдөрүүлэрин иһин иккис Ленин орденынан, итиэннэ  “Сиэрпэ уонна өтүйэ» кыһыл сулус мэтээлин туттаран туран, Анастасия Семеновнаҕа Социалистическай Үлэ Геройун үрдүк аата иҥэриллибитэ.

Михаил Николаевич Готовцев 1978 сылтан ыла Герой Егоров аатынан совхозка ыанньыксыттаабыта. Ферма коллектива үрдүк кирбиилэри сүөһү племенной хаачыстыбаларын тупсаран ыаһыны,  эбии аһатыыны утумнаахтык олохтоон ситиспитэ. Киниэхэ сыһыарыллыбыт 9 ынах государственнай племенной кинигэҕэ киирбиттэрэ. Үлэлээбит сылларын тухары кини көрөр ынахтарын  200 тахса ньирэйдэрэ племенной сүөһү  быһыытынан республикаҕа тарҕанан үрдүк көрдөрүүлэри ситиспитэ. Кини базатыгар уонна көрдөрүтүгэр олоҕуран 1993 сыллаахха Герой Егоров аатынан совхоз племенной хаһаайыстыбанан буолбута.

   1994 сыллаахха мунньуммут баай опытыгар оло5уран “Удьуор» бааһынай хаһаайыстыбаны тэринэн күн бүгүҥҥэ диэри өссө үрдүк кирбиилэри дабайар инниттэн, племенной үлэ үөрүйэхтэрин иҥэринэн, голь-штино-фрискай боруоданы туһанан, тыйыс тымныыны тулуйумтуо, өлгөм үүтү, төрөлкөй төрүөҕү биэрэр сүөһүлэри ууһатан таһаарда.   улуу Россия баһылыга В.В.Путин 2014 сыл муус устар 20 күнүгэр “РФ үлэҕэ геройа» ааты иҥэрии туһунан 257  нүөмэрдээх ыйааҕынан саха сириттэн   Республика биллиилээх ыанньыксыта, Үлэ албан аата орден толору кавалера, республика бочуоттаах олохтооҕо, норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, СР государственнай бириэмийэтин лауреата, Уус-Алдан улууһун Байаҕантай нэһилиэгин “Удьуор» бааһынай хаһаайыстыба баһылыга наҕараадаламмыта барыбытыгар үтүө сонун буолан, үөрүүнү, өрөгөйү үрдэппитэ. Саха сириттэн эрэ буолбакка, Россия агропромышленнай комплексын сүөһү иитиитин салаатыттан бастакынан саха саарына Михаил Николаевич Готовцев маннык үрдүк ааты ылбыта үрдүк сыанабыл, чиэс-бочуот буолар.